مهندسی شیمی نانو تکنولوژی
نانو تکنولوژی
عنوان صفحه
درباره نانو تکنولوژی…………………………….. ۱
انواع رویکردهای نانو تکنولوژی…………………….. ۸
فناوری نانو در آینده نه چندان دور ………………… ۸
نانو تکنولوژی در ایران…………………………… ۹
کاربردهای نقاط کوانتومی………………………….. ۱۰
میکروسکوپ پیمایشگر الکترونی SEM………………….. 12
جداسازی مولکول ها از یکدیگر………………………. ۱۴
رزین های متداول تبادل یونی……………………….. ۱۷
انتقال گرما به وسیله نانو سیالات…………………… ۱۸
جداسازی ایزوتوپ ها و فناوری نانو………………….. ۲۰
غربالی مولکولی………………………………….. ۲۰
غربالی کوانتومی…………………………………. ۲۱
اصل عدم قطعیت هایزنبرگ…………………………… ۲۱
منابع ……………………………………………………………………………………………………………. ۲۲
مهندسی شیمی نانو تکنولوژی
درباره نانو تکنولوژی :
در دو دهه اخیر، پیشرفتهای تکنولوژی وسایل و مواد با ابعاد بسیار کوچک به دست آمده است
و به سوی تحولی فوق العاده که تمدن بشر را تا پایان قرن دگرگون خواهد کرد ، پیش می رود .
برای احساس اندازه های مادون ریز ، قطر موی سر انسان را که یک دهم میلیمتر است در نظر بگیرید ،
یک نانومتر صدهزار برابر کوچکتراست ۹- ۱۰متر . تکنولوژی و مهندسی در قرن پیش رو با وسایل ،
اندازه گیریها و تولیداتی سروکار خواهد داشت که چنین ابعاد مادون ریزی دارند . درحال حاضر پروسه های
در ابعاد چند مولکول قابل طراحی و کنترل است . همچنین خواص مکانیکی ، شیمیایی ، الکتریکی ،
مغناطیسی ، نوری و… مواد در لایه ها در حدود ابعاد نانومتر قابل درک و تحلیل و سنجش است .
تکنولوژی درقرن گذشته در هرچه ریزتر کردن دانه های بزرگتر پیشرفت چشمگیری داشت ،
بطوریکه به مزاح گفته شد که دیگر کشف ذرات ریز اتمی ((Sub-Atomic)) نه تنها جایزه نوبل ندارد ،
بلکه به آن جریمه هم تعلق می گیرد ! تکنولوژی نو درقرن حاضر مسیر عکس را طی می کند .
یعنی مواد مادون ریز را باید ترکیب کرد تا دانه های بزرگتر کارآمد به وجود آ ورد .
درست همان روشی که در طبیعت برای تولید کردن حاکم است .
مجموعه های طبیعی ، ترکیبی از دانه های مادون ریز قابل تشخیص با خواص
مشابه و یا متفاوت با اندازه های در حدود نانو است .
مهندسی شیمی نانو تکنولوژی
اثر تحقیقات در فناوریهای مادون ریز هم اکنون در درمان بیماریها و یا دست یافتن به مواد جدید به ظهور رسیده است .
موارد بسیاری در مرحله تحقیقات کاربردی و آزمایشی است .اکنون ساخت رایانه های
بسیار کوچکتر و میلیونها بار سریعتر در دستور کار شرکتهای تحقیقاتی قرار دارد .
در بیانی کوتاه نانوتکنولوژی یک فرایند تولید مولکولی است . همانطور که طبیعت مجموعه ها را بطور
خودکار مولکول به مولکول ساخته و روی هم مونتاژ کرده است ، ما هم باید برای تولید محصولات جدید ،
با این اعتقاد که هرچه در طبیعت تولید شده قابل تولید در آزمایشگاه نیز هست ، نظیر طبیعت راهی پیدا کنیم .
البته منظور این نیست که چند هسته از مواد راپیدا کنیم و با رساندن انرژی و خوراک پس از چند سال
یک نیروگاه از آن بسازیم که شهری را برق دهد . بلکه برای ترکیب و تکامل خودکار تولیدات مادون
ریزکه به نحوی در مجموعه های بزرگتر مصرف دارد ، راهی بیابیم . در اندازه های مادون ریز ،
روشها و ابزارآلات متعارف فیزیکی مانند تراشیدن و خم کردن و سوراخ کردن و…جوابگو تیستند .
برای ساختن ماشینهای ملکولی باید روش پروسه های طبیعی را دنبال کرد . با تهیه نقشه های
ساختاری بدن یعنی آرایش ژنها و DNA که ژنم نامیده شده است و به موازات آن دست یافتن
به تکنولوژی مادون ریز ، در دراز مدت تحولات بسیاری در هستی ایجاد خواهد شد .
تولید مواد جدید ، گیاهان ، جانداران و حتی انسان متحول خواهد شد .
اشکالات ساختاری موجودات در طبیعت رفع می شود و با ترکیب و خواص اورگانیک گیاهان و جانوران ،
موجودات جدیدی با خواص فوق العاده و شخصیتهای متفاوت بوجود خواهد آمد .
آینده علوم و مهندسی که چندین گرایشی Multi- Disciplinary )) است ،
به طرف تولید ماشینهای مولکولی سوق داده خواهد شد تا در نهایت بتواند
مجموعه های کارآیی از پیوندهای ارگانیک و سایبریک را عرضه نماید .
هستی را به رایانه ( سخت افزار ) و برنامه ( نرم افزار ) که دو پدیده مختلف ولی ادغام شده هستند ،
می توان تشبیه کرد . سخت افزار مصداق ماده ( اغلب اتم هیدروژن )
و نرم افزار یا برنامه ، قابلیت نهفته در خلقت آن است .
اتم به نظر ساده و ابتدایی هیدروژن در طی میلیاردها سال با قابلیت نهفته در خود توانسته است
میلیونها نوع آرایش مختلف را در هستی بوجود آورد .
بشر از بوجود آوردن اساس ماده عاجز است .
ولی در برنامه ریزیهای جدید و یافتن اشکال دیگری از آنچه در طبیعت وجود دارد ،
پیش خواهد رفت . طبیعت را خواهد شناخت و به اصطلاح ،
قفلهای شگفت آور آن را باز خواهد کرد . احتمالا انسان در شرایط مناسبتری از درجه حرارت و فشار
که درتشکیل طبیعی مواد مختلف از هیدروژن لازم است ، بتواند اتمهای مورد نباز خود را تولید کند ،
سیارات دیگری را در نهایت در اختیار بگیرد و بعید نیست که نواده های دوردست ما بتوانند
در نیمه های راه ابدیت در اکثر نقاط جهان هستی و کهکشانها سکنی گزینند.
به احتمال زیاد قبل از پایان هزاره سوم انسانها در بدن خود انواع لوازم مصنوعی و دیجیتالی راخواهند داشت.
از بیماری ، پیری ، درد ستون فقرات ، کم حافظه ای و… رنج نخواهند برد .
قابلیت فهم و تحلیل اطلاعات در مغز آنها در مقایسه با امروز بی نهایت خواهد شد .
در هزاره های آینده انسانهای طبیعی مانند امروز احتمالا برای مطالعات پژوهشی نگهداری شده
و به نمونه های آزمایشگاهی و بطور حتم قابل احترام تبدیل خواهند شد و مردمان آینده
از اینهمه درد و ناراحتی که اجداد آنها در هزاره های قبل کشیده اند ،
متعجب و متاثر خواهند بود . اکنون جا دارد همگام با تحولات جدید در مهندسی و علوم ،
دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی بطور جدی به پژوهشهای تکنولوژی مادون ریز مشغول شوند
تا حداقل ما هم بتوانیم مرزهای دانش روز را به نسلهای آینده تحویل دهیم و در تشکلهای جدید هستی سهمی داشته باشیم .
باشد هرچه زودتر به خود آییم و عمق شکوهمند و معجزه آسای اندیشه
بشررا دریابیم و از کوتاه بینی و افکار فرسوده موروثی فاصله بگیریم .
گفته شیخ اجل سعدی در آینده مصداق واقعی تری خواهد داشت :
چه انتظاری باید از نانوتکنولوژی داشت :
این تکنولوژی جدید توانایی آن را دارد که تاثیری اساسی بر کشورهای
صنعتی در دهه های آینده بگذارد . در اینجا به برخی از نمونه های عملی
در زمینه نانوتکنولوژی که بر اساس تحقیقات و مشاهدات بخش
خصوصی به دست آمده است ، اشاره می شود .
انتظار می رود که مقیاس نانومتر به یک مقیاس با کارایی بالا و ویژگیهای منحصربفرد ،
طوری ساخته خواهند شد که روش شیمی سنتی پاسخگوی این امر نمی تواند باشد .
نانوتکنولوژی می تواند باعث گسترش فروش سالانه ۳۰۰ میلیارد دلار برای صنعت
نیمه هادیها و ۹۰۰ میلیون دلار برای مدارهای مجتمع ، طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده شود .
نانوتکنولوژی ، مراقبتهای بهداشتی ، طول عمر ، کیفیت و تواناییهای جسمی بشر را افزایش خواهد داد .
تقریبا نیمی از محصولات دارویی در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده متکی به نانوتکنولوژی خواهد بود
که این امر ، خود ۱۸۰ میلیارد دلار نقدینگی را به گردش درخواهد آورد .
کاتالیستهای نانوساختاری در صنایع پتروشیمی دارای کاربردهای فراوانی هستند
که پیش بینی شده است این دانش ، سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار را طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده تحت تاثیر قرار دهد .
نانوتکنولوژی موجب توسعه محصولات کشاورزی برای یک جمعیت عظیم خواهد شد
و راههای اقتصادیتری را برای تصویه و نمک زدایی آب و بهینه سازی راههای استفاده از منابع انرژیهای
تجدید پذیر همچون انرژی خورشیدی ارائه نماید . بطور مثال استفاده از یک نوع انباره جریان گذرا
با الکترودهای نانولوله کربنی که اخیرا آزمایش گردید ، نشان داد که این روش ۱۰ بار کمتر
از روش اسمز معکوس ، آب دریا را نمک زدایی می کند . انتظار می رود که نانوتکنولوژی نیاز
بشر را به مواد کمیاب کمتر کرده و با کاستن آلاینده ها ، محیط زیستی سالمتر را فراهم کند .
برای مثال مطالعات نشان می دهد در طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده ، روشنایی حاصل از پیشرفت
نانوتکنولوژی ،مصرف جهانی انرژی را تا ۱۰ درصد کاهش داده ، باعث صرفه جویی سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار
و همچنین کاهش آلودگی هوا به میزان ۲۰۰ میلیون تن کربن شود. در چند سال گذشته
بازارچند میلیارد دلاری برپایه نانوتکنولوژی کسترش یافته اند . برای مثال در ایالات متحده ،
IBM برای هد دیسکهای سخت ، یک سری حسگرهای مغناطیسی را ابداع کرده است .
Eastern Kodak و ۳M تکنولوژی ساخت فیلمهای نازک نانو ساختاری را به وجود آورده اند .
شرکت Mobil کاتالیستهای نانو ساختاری را برای دستگاههای شیمیایی تولید کرده است
و شرکت Merck ، داروهای نانوذره ای را عرضه کرده است . تویوتا در ژاپن مواد پلیمری
تقویت شده نانوذره ای را برای خودروها و Samsung Electronics در کره ، در حال کار بر
روی سطح صفحات نمایش توسط نانولوله های کربنی هستند . بشر درست
در ابتدای مسیر قرار دارد و فقط چندین محصول تجاری از نانوساختارهای یک بعدی
بهره می گیرند ( نانو ذرات ، نانو لوله ها ، نانو لایه و سوپر لاستیکها ) .
نظزیات جدید و روشهای مقرون به صرفه تولید نانوساختارهای دو و سه بعدی
از موضوعات مورد بررسی آینده می باشند.
نانو تکنولوژی یا کاربرد فناوری در مقیاس یک میلیونیم متر، جهان حیرت انگیزی را پیش روی
دانشمندان قرار داده است که در تاریخ بشریت نظیری برای آن نمی توان یافت.
پیشرفتهای پرشتابی که در این عرصه بوقوع می پیوندد، پیام مهمی را با خود
به همراه آورده است: بشر در آستانه دستیابی به توانایی های بی بدیلی
برای تغییر محیط پیرامون خویش قرار گرفته است و جهان و جامعه ای که
در آینده ای نه چندان دور به مدد این فناوری جدید پدیدار خواهد شد،
تفاوت هایی بنیادین با جهان مالوف آدمی در گذشته خواهد داشت.
به گزارش ایرنا نانو تکنولوژی نظیر هر فناوری دیگری چونان یک تیغ دولبه است
که می توان از آن در مسیر خیر و صلاح و یا نابودی و فنا استفاده به عمل آورد.
گام اول در راه بهره گیری از این فناوری شناخت دقیق تر خصوصیات آن و آشنایی
با قابلیت های بالقوه ای است که در خود جای داده است. در خصوص نانو تکنولوژی
یک نکته را می توان به روشنی و بدون ابهام مورد تاکید قرار داد: این فناوری جدید هنوز،
حتی برای متخصصان، شناخته شده نیست و همین امر هاله ابهامی را که آن را
در برگرفته ضخیمتر می کند و راه را برای گمانزنی های متنوع هموار می سازد.
کسانی بر این باورند که این فناوری نظیر هیولایی فرانکشتین در داستان مری شلی
و یا همانند جعبه پاندورا در اسطوره های یونان باستان، مرگ و نابودی برای ابنای بشر درپی دارد.
در مقابل گروهی نیز معتقدند که به مدد توانایی های حاصل از این فناوری
می توان عالم را گلستان کرد. در حال حاضر ۴۵۰ شرکت تحقیقاتی-
تجاری در سراسر جهان و ۲۷۰ دانشگاه در اروپا، آمریکا و ژاپن با بودجه ای که
در مجموع به ۴ میلیارد دلار بالغ می شود سرگرم انجام تحقیقات در عرصه نانو تکنولوژی هستند.
در این قلمرو اتمها و ذرات رفتاری غیرمتعارف از خود به نمایش می گذارند
و از آنجا که کل طبیعت از همین ذرات تشکیل شده، شناخت نحوه عمل آنها،
به یک معنا شناخت بهتر نحوه شکل گیری عالم است. به این ترتیب دانشمندانی
که در این قلمرو به کاوش مشغولند، به یک اعتبار با ذهن و ضمیر خالق هستی
و نقشه شگفت انگیز او در خلقت عالم آشنایی پیدا می کنند، اما از آنجا که دانایی
توانایی به همراه می آورد، شناسایی رازهای هستی می تواند توان فوق العاده ای
را در اختیار کاشفان این رازها قرار دهد. تحقیق در قلمرو نانو تکنولوژی
از اواخر دهه ۱۹۵۰ آغاز شد و در دهه ۱۹۹۰ نخستین نتایج چشمگیر از رهگذر این تحقیقات عاید گردید.
از جمله آنکه یک گروه از محققان شرکت آی بی ام موفق شدند۳۵ اتم گزنون
را بر روی یک صفحه از جنس نیکل جای دهند و با کمک این تک اتمها نامی
را بر روی صفحه نیکلی درج کنند. محققان دیگر به بررسی درباره ساختارهای
ریز موجود در طبیعت نظیر تار عنکبوت ها و رشته های ابریشم پرداختند تا بتوانند
موادی نازک تر و مقاوم تر تولید کنند. در این میان ساخت یک نوع مولکول جدید
کربن موسوم به باکمینسترفولرین یا کربن- ۶۰ راه را برای پژوهشهای بعدی هموارتر کرد.
محققان با کمک این مولکول که خواص حیرت انگیز آن هنوز در درست بررسی است،
لوله های موئینه ای در مقیاس نانو ساخته اند که می تواند برای ایجاد ساختارهای مختلف
در تراز یک میلیونیم متر مورد استفاده قرار گیرد. بررسی هایی که در ابعاد نانو بر روی مواد
مختلف صورت گرفته و خواص تازه ای را آشکار کرده است. به عنوان مثال ذرات سیلیکن
در این ابعاد از خود نور ساطع می کنند و لایه های فولاد در این مقیاس از استحکام
بیشتری در قیاس با صفحات بزرگتر این فلز برخوردارند. برخی شرکتها از هم اکنون
بهره برداری از برخی یافته های نانوتکنولوژی را آغاز کرده اند. به عنوان نمونه
شرکت آرایشی اورال از مواد نانو در محصولات آرایشی خود
