آشنایی با رشته میکروبیولوژی

آشنایی با رشته میکروبیولوژی

میکروبیولوژی

آشنایی با رشته میکروب شناسی

وقتی که از پشت میکروسکوپ به یک قطره آب، یک بگ درخت و یک مشت خاک می نگری دنیای عجیب و خارق العاده میکروارگانیسم ها در مقابل دیدگانت گشوده می شود. دنیای موجودات حیرت انگیز که توانایی آنها در هیچ موجود دیگری حتی انسان به چشم نمی خورد.

به راستی چه موجودی می تواند در قدرت رشد با باکتری برابری کند؟ باکتری که شاید یک میلیونیم گرم (میکروگرم) نیز وزن نداشته باشد اما اگر شرایط محیط برای تکثیر تصاعدی آن مناسب باشد، در عرض ۷۲ ساعت انبوه باکتریهای تولید شده وزنی سه هزار برابر وزن کره زمین خواهند داشت و این تنها یکی از جلوه های دنیای شگفت انگیز میکروارگانیسم ها است، دنیایی که در رشته میکروبیولوژی (میکروب شناسی) مورد بررسی قرار می گیرد.

اما میکروارگانیسمها که اساس و پایه علم میکروبیولوژی را تشکیل می دهند، چه هستند؟

محمدعلی آموزگار دانشجوی دوره دکترای میکروبیولوژی دانشگاه تهران در این باره می گوید: میکروارگانیسمها موجودات ریز ذره بینی مانند: باکتریها، ویروسها، قارچهای میکروسکوپی و پرتوزوئرها هستند که با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند.

وی همچنین در مورد جایگاه میکروارگانیسمها در رشته میکروبیولوژی می گوید: علم میکروبیولوژی که گرایشی از علم زیست شناسی است به بررسی و مطالعه میکروارگانیسم ها می پردازد در این علم ارتباط میکروارگانیسم ها با خودشان و همچنین با موجودات عالی تر مانند انسان، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می گیرد.

آشنایی با رشته میکروبیولوژی

گفتنی است که علم میکروبیولوژی گرایشهای مختلفی دارد که عبارتند از:

الف) گرایش پزشکی: در این گرایش میکروبهایی که برای انسان بیماری زا هستند و چگونگی فغالیت آنها بررسی می شود. البته این گرایش قسمت کوجکی از علم میکروبیولوژی را برای خود اختصاص می دهد چرا که از میان میکروبهای شناخته شده فقط حدود ۱۷۰ نوع میکروب، بیماری زا هستند و بقیه میکروبها تا کنون شناخته شده اند، میکروبهای مفید می باشند.

ب) میکروبیولوژی غذایی: بسیاری از مواد غذایی مثل ماست یا پنیر به یاری میکروبها تولید می شوند.

ج) میکروبیولوژی صنعتی: در این گرایش از میکروبیولوژی از میکروبهای مفید برای تولید مواد صنعتی مانند اسیدها و کمپوست میکروبی ( تهیه کود به یاری مواد زاید و زباله ها) استفاده می شود، همچنین از میکروبها در رفع آلودگی های محیط زیست استفاده می گردد.

دکتر علی اکبر محمدی متخصص میکروبیولوژی و رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی نیز در معرفی این رشته می گوید: رسته میکروبیولوی که با میکروارگانیسمها یعنی موجودات ریز ذره بینی سر و کار دارد، دو جنبه مهم دارد، یکی مبارزه با میکروارگانیسم های خطرناک و بیماری زا که حیاط انسانها، حیوانات و گیاهان را به خطر می اندازند و میکروبیولوژیست با شناسایی روش و مسیر ایجاد بیماریها می تواند این مسیر را متوقف کرده و از چرخه و سیر بیماری جلوگیری کند و جنبه دیگر استفاده بهینه و مناسب از میکروارگانیسم ها برای تولید مواد غذایی و تبدیل بهینه صنایع غذایی مثل تهیه پنیر، ماست و یا حتی نان و همچنین تولید داروهای پزشکی و دامپزشکی می باشد.

در واقع علم میکروبیولوژی در مورد چگونگی استفاده بهینه از میکروارگانیسم ها و جلوگیری از ضررها و زیانهایی که میکروارگانیسم ها می توانند به حیات انسانها، دامها و نباتات وارد کنند، بحث می کند.

 

 

میکروبیولوژی یا زیست شناسی سلولی  مولکولی

گاه می شنویم که از رشته میکروبیولوژی با عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی یاد می شود برای مثال در بعضی از قسمتهای دفترچه های آزمون سراسری سازمان سنجش آموزش کشور از این رشته با عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی یاد شده است و به همین دلیل تعدادی از داوطلبان آزمون سراسری تصور می کنند که رشته میکروبیولوژی همان رشته علوم سلولی مولکولی است و در نتیجه هنگام انتخاب رشته با مشکلاتی روبرو می شوند.

دکتر محمدی درباره تفاوت بین این دو رشته می گوید: در حقیقت علم میکروبیولوژی مادر علوم سلولی مولکولی است چون زمانی که راجع به فیزیولوژی سلول ( به اصطلاح چگونگی کار کردن و سوخت و ساز بدن سلول) 

صحبت می شود، در واقع ساختار سلول به عنوان یک میکروارگانیسم مورد بررسی قرار می گیرد، اما این باعث نمی شود که دو رشته فوق را یکی بدانیم چون علوم سلولی مولکولی از حیطه فعالیتهای بیرونی میکروب خارج شده و وارد فعالیتهای درونی آن می شود، در حالیکه در علم میکروبیولوژی تأثیرات بیرونی میکروارگانیسم ها مطالعه می شود برای مثال شما در علم میکروبیولوژی نگاه می کنید که میکروارگانیسم مورد نظر شما چه نوع بیماری ایجاد کرده و از روی آثار بیماری حدس می زنید میکروارگانیسمی را که بررسی می کنید چه نوع میکروبی است .

دکتر محمدی همچنین در مورد نام رشته میکروبیولوژی می گوید: با توجه به اینکه امروزه علوم بسیار ریز، جزئی و تخصصی شده است، بهتر است که دو علم میکروبیولوژی و علوم سلولی و ملکولی در کنار یکدیگر و با نام تخصصی به علم زیست شناسی خدمت بکنند نه اینکه یک علم، دیگری را احاطه بکند. مثلا اگر بخواهیم میکروبیولوژی را زیر مجموعه ای از علوم سلولی و مولکولی بدانیم، اشتباه است چون بعضی از اوقات علوم سلولی و مولکولی کاری به میکروارگانیسم ها ندارد و در مورد سلولهای یوکاریوتی یا سلولهای انسانی صحبت می کند .

فلورا فروزش

 

از زمان رابرت کخ و لویى پاستور تاکنون باسیلوس آنتراسیس در صدر مطالعات باکترى هاى بیمارى زا قرار داشته است. عامل مولد سیاه زخم در پاییز سال ۲۰۰۱ میلادى مجدداً شیوع یافت، به طورى که منجر به مرگ ۵ تن شد. همین موضوع اهمیت باکترى باسیلوس را در بیوتروریسم مورد تایید قرار داد. بیمارى زایى باکترى ناشى از وجود دو پلاسمید بیمارى زا است، یکى از آنها (pxol) سم سه قسمتى را رمز مى کند که شامل فاکتور کشنده (LF)، آنتى ژن حمایتى (PA) یا فاکتور ادم (EF) و آنتى ژن حمایت (PA) مى شود. در مجموع این سم ها (PA/PA,LF/EF) اعمال زیستى متعدد را در میزبان مورد هدف قرار مى دهد، به طورى که منجر به سرکوب پاسخ هاى ایمنى و در نهایت مرگ میزبان در اثر اختلال در سیستم هاى مختلف مى شود. از طرف دیگر، پلى ساکارید کپسول (CPS) باعث محافظت باکترى در برابر پاسخ هاى ایمنى میزبان شده و ژن هاى رمزکننده این کپسول به وسیله پلاسمید pxo2 حمل مى شود. هدف مطالعات در حال انجام، شناسایى مکانیسم هاى مولکولى است که مسبب بیمارى و توانایى بالقوه خنثى کردن آنها یا تولید واکسنى است که توانایى محافظت در برابر باکترى را داشته باشد. مطالعه مقایسه اى ژنوم مى تواند منشاء نمونه هاى جداشده را که سبب بیمارى مى شوند شناسایى کرده و نیز باعث پى بردن به تکامل عامل بیمارى زا شود. براى اولین بار در سال ۲۰۰۳ تعیین توالى ژنوم باسیلوس آنتروسیس در بانک اطلاعات TIGR صورت گرفت. این تعیین توالى مربوط به گونه غیربیمارى زا Ames بود که فاقد دو پلاسمید غیربیمارى زا است. در قدم بعد TIGR ژنوم نژادى کاملاً بیمارى زا که حاوى هر دو پلاسمید است را تعیین توالى کرد و نوع نژاد باسیلوس آنتراسیس را مورد بررسى قرار داد. همچنین تعداد دیگرى از نژادهاى باسیلوس آنتراسیس تعیین توالى شد. به تازگى آرشیو جمع آورى شده اى در

مشاهده و دانلود فایل